Dziedziczenie ustawowe – kto ma prawo do spadku, jeśli nie ma testamentu?

Jeśli zdarzy się sytuacja, w której zmarły nie pozostawił testamentu, testament został uznany za nieważny lub wszyscy w nim wymienieni zrzekli się spadku albo zostali uznani niegodnymi dziedziczenia, sposób podziału jego majątku będzie wynikał z ustawy. To, kto otrzyma spadek, będzie zaś zależało od stanu rodzinnego zmarłego. Oto kolejność, w jakiej ustala się spadkobierców w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Pierwsza grupa spadkobierców

W pierwszej kolejności prawo do spadku mają małżonek spadkodawcy oraz jego potomstwo. Wszyscy oni dziedziczą w równych częściach, jednak istnieje zastrzeżenie, że małżonkowi zmarłego nie może przypaść mniej niż ¼ spadku. Oznacza to, że jeśli spadkodawca miał więcej niż trójkę dzieci nie otrzymają one części równej tej , którą otrzyma małżonek – do podziału pozostanie im ¾ całego spadku. Jeśli któreś z dzieci zmarłego nie dożyje momentu podziału spadku, przypadająca na niego część zostanie podzielona pomiędzy jego zstępnych w częściach równych.

Jeśli zmarły nie ma zstępnych

W sytuacji gdy spadkodawca nie ma potomstwa ani innych zstępnych, do dziedziczenia mają prawo jego małżonek oraz rodzice. Wtedy małżonkowi przypada połowa majątku, zaś każdemu z rodziców ¼. Jeśli jednak nie zostało ustalone ojcostwo, matka zmarłego otrzyma połowę spadku. Małżonkowi należy się połowa spadku również w przypadku, gdy dziedziczy on wspólnie z dalszymi krewnymi zmarłego, na których przechodzi spadek w razie śmierci jego rodziców. Cały spadek otrzyma on zaś w momencie gdy nie żyją rodzice spadkodawcy i nie miał on rodzeństwa.

Kiedy nie ma małżonka ani zstępnych

Jeśli zmarły był bezdzietny, a dodatkowo nie pozostawał w chwili śmierci w związku małżeńskim, prawo do dziedziczenia mają wyłącznie rodzice spadkodawcy, którzy w tej sytuacji otrzymują po połowie spadku. Jeśli jednak któreś z nich nie dożyje momentu podziału spadku, przypadająca na niego część zostaje podzielona pomiędzy rodzeństwo zmarłego w równych częściach. Gdy zaś nie żyje także któreś z rodzeństwa, prawo do tego udziału przechodzi na jego zstępnych.

Dziedziczenie przez dalszych krewnych

W rzadkich wypadkach, gdy zmarły nie ma małżonka, zstępnych ani rodzeństwa i nie żyją jego rodzice, spadek dziedziczą dziadkowie spadkodawcy lub ich zstępni (wujowe, ciotki zmarłego itd.). W dalszej kolejności, jeśli nie ma żadnych krewnych zmarłego, dziedziczyć mogą po nim pasierbowie, a w przypadku gdy tacy nie istnieją, majątek przechodzi na własność gminy, w której mieszkał spadkodawca w chwili śmierci. Jeśli zaś gminy tej nie da się ustalić lub zmarły mieszkał za granicą, spadek staje się własnością Skarbu Państwa.