Czym jest władza rodzicielska?

Choć termin władza rodzicielska może kojarzyć się głównie z prawami rodziców w stosunku do ich dzieci, tak naprawdę obejmuje również cały szereg ich obowiązków wobec potomstwa. Zakres jednych i drugich określa w Polsce Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Co jednak dokładnie mówi on na jej temat?

Zakres władzy rodzicielskiej

Zgodnie z prawem władza rodzicielska oznacza obowiązek wychowywania dziecka, ale także dbania o jego majątek i reprezentowania np. przed organami państwowymi. Rodzice powinni także dbać o zdrowie potomstwa, jego rozwój fizyczny, duchowy i wykształcenie. Mają prawo do wychowywania go zgodnie z własnymi przekonaniami, jednak są zobowiązani do poszanowania jego godności i praw i nie mogą stosować kar cielesnych. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje, że wypełniając swoje powinności, rodzice nie powinni kierować się własnym interesem, ale wyłącznie dobrem dziecka i interesem społecznym. Co oznacza to drugie zastrzeżenie? Otóż powinni oni wpajać potomstwu zasady moralne , poszanowanie dla prawa, poczucie obowiązku, ale też umożliwiać mu rozwój, który w przyszłości pozwoli mu na pracę na rzecz społeczeństwa.

Co do troski o majątek dziecka – rodzice winni dbać, by podczas gdy sprawują władzę rodzicielską, nie niszczał on i nie tracił na wartości. Mogą także pomnażać go w sposób, który zapewnia możliwie duże bezpieczeństwo. Warto jednak zauważyć, że mają oni pieczę jedynie nad majątkiem (np. spadkiem, który otrzymało dziecko), ale nie nad zarobkami potomstwa czy przedmiotami oddanymi mu do swobodnego użytku.

Podejmując ważne decyzje dotyczące dziecka lub jego majątku, rodzice powinni dać zainteresowanemu szansę na wyrażenie własnej opinii, jeśli jest to zasadne z punktu widzenia jego stopnia rozwoju, dojrzałości i stanu zdrowia, a jeśli mają taką możliwość, spełniać jego rozsądne życzenia. Dziecko z kolei zobowiązane jest być posłuszne rodzicom, a w kwestiach, w których może samo podejmować decyzje, winno wysłuchać opinii i rad rodziców udzielanych dla jego dobra.

Wygaśnięcie, pozbawienie i ograniczenie władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska ustaje, gdy dziecko osiągnie pełnoletność. Rodzic może jednak zostać jej wcześniej pozbawiony na mocy orzeczenia sądowego w kilku przypadkach. Sąd może tak postanowić, jeśli rodzic nadużywa swojej władzy wobec dzieci, nie spełnia wobec nich swoich obowiązków, zostaje ubezwłasnowolniony lub jeśli nastąpi inna trwała przeszkoda w sprawowaniu władzy rodzicielskiej (na przykład rodzic zostanie skazany na karę pozbawienia wolności). Jeśli jednak istnieją przesłanki, że przeszkoda może przeminąć, sąd zdecyduje jedynie o zawieszeniu władzy rodzicielskiej. W niektórych przypadkach możliwe jest także jej ograniczenie, jeśli sąd uzna, że dobro dziecka jest zagrożone lub gdy rodzice żyją osobno.