Bezprawne pozbawienie wolności – definicja

W przypadku bezprawnego pozbawienia wolności przedmiotem ochrony jest wolność fizyczna, która umożliwia przemieszczanie się w inne miejsce. Sprawca dopuszczający się takiego czynu podlega karze więzienia od 3 miesięcy do lat 5. Reguluje to art. 189 Kodeksu karnego, jednocześnie nie precyzując samych sposobów pozbawiania wolności. Określa się jednak, że w ich zakres wchodzą wszelkie działania uniemożliwiające człowiekowi zmianę miejsca pobytu zgodnie z własną wolą.

Pozbawienie wolności według artykułu 189 Kodeksu karnego

Pozbawienie wolności polega na pozbawieniu danej osoby wolności fizycznej w znaczeniu ruchowym, lokomocyjnym. Są to wszelkie działania powodujące , że nie może się ona przemieszczać i zmienić dotychczasowej lokalizacji zgodnie z własną wolą. Pokrzywdzony nie może opuścić miejsca, w którym się znajduje, np. w wyniku gróźb czy przetrzymywania przez sprawcę. Dlatego według artykułu 189 Kodeksu karnego jest to przestępstwo polegające na bezprawnym zamachu na swobodę decyzji.

Bezprawne pozbawienie wolności ma charakter ogólnosprawczy i umyślny – może zostać popełnione przez każdy zdolny do tego podmiot. Przestępstwo te uznaje się za kwalifikowane (czyli posiadające cechy sprawiające, że jest społecznie niebezpieczniejsze od czynu zasadniczego) wtedy, kiedy pozbawienie wolności trwa dłużej niż 7 dni albo wiąże się ze szczególnym udręczeniem.

Przykłady bezprawnego pozbawienia wolności

Bezprawne pozbawienie wolności występuje więc przykładowo w sytuacji, w której opuszczenie danego miejsca wiąże się dla ofiary z wysokim ryzykiem, albo gdy sprawca oddziałuje na pokrzywdzonego, uniemożliwiając mu korzystanie z konkretnych przedmiotów (np. unieruchamia jego samochód). Czyn ten może polegać także na pozostawieniu ofiary w zamkniętym pomieszczeniu, skrępowaniu jej, bądź zaniechaniu (np. poprzez niezwolnienie zatrzymanego mimo upływu terminu zatrzymania).

Jednak gdy pokrzywdzony w sposób świadomy i jednoznaczny wyraził zgodę na pozbawienie go wolności, przy czym nie jest to efektem gróźb, zachowania sprawcy nie uznaje się za czyn zabroniony.

Kara za przestępstwo

Osoba naruszająca czyjąś wolność fizyczną podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Natomiast w ujęciu szczegółowym, wymiar kary jest dostosowywany odpowiednio do sytuacji:

Art. 189. § 1. Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli pozbawienie wolności trwało dłużej niż 7 dni, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli pozbawienie wolności, o którym mowa w § 1 lub 2, łączyło się ze szczególnym udręczeniem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Podsumowując:

• Przy pozbawieniu wolności trwającym więcej niż 7 dni, sprawcy grozi pozbawienie wolności od roku do lat 10.
• Przy pozbawieniu wolności połączonym ze szczególnym udręczeniem, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na okres nie krótszy niż 3 lata.
• W przypadku pozbawienia wolności osoby nieporadnej (ze względu na stan psychiczny, fizyczny, czy wiek), sprawca podlega pozbawieniu wolności od lat 2 do 12.

Wyjątkowe okoliczności, czyli szczególne udręczenie ofiary

Ogromną rolę przy wymierzeniu kary za popełnienie takiego przestępstwa odgrywa kwestia szczególnego udręczenia ofiary. Jeżeli sprawca (lub sprawcy) podejmują zachowania sprawiające ofierze cierpienie, ból, przyczyniają się do jej zgnębienia czy znękania, uznaje się, że doszło do szczególnego udręczenia. Będą to wszelkie czynności powodujące znacznie większą, dodatkową dolegliwość niż ta wynikająca z samego faktu pozbawienia wolności, czyli np. głodzenie, zadawanie bólu, lżenie, wyszydzanie, upokarzanie.

O uznaniu, że zaszło szczególne udręczenie, decyduje nie stopień uszkodzenia czy rozstroju zdrowia osoby pokrzywdzonej, a ocena działań sprawcy. Bierze się więc pod uwagę sposób jego postępowania i okoliczności, które spowodowały dodatkowe cierpienia psychiczne lub fizyczne ofiary.